Główne Miasto (Szydłowiec)

Dzielnice

Główne Miasto, znane dawniej jako Miasto Katolickie, a potocznie określane jak Rynek, stanowi ważny element Szydłowca. Jest to formalnie nieodrębna część miasta, która obejmuje historyczny zespół śródmiejski. Przestrzeń ta rozciąga się w obrębie kwartalu ulic, który tworzy układ obejmujący takie ulice jak: Kąpielowa, 1 Maja, Kościuszki oraz Folwarczna, co nawiązuje do struktury opartej o naturalne koryto strugi Korzeniówki, znanej również jako Korzeń.

Główne Miasto pełni wiele różnorodnych funkcji, które obejmują aspekty administracyjne, reprezentacyjne oraz handlowo-usługowe. Dodatkowo, dzięki swojemu wyjątkowemu charakterowi, staje się istotnym punktem turystycznym oraz obszarem mieszkalnym.

Obszar Głównego Miasta graniczy z różnymi dzielnicami Szydłowca. Od północy otacza go Skałka, od wschodu znajdują się Zapłotki oraz os. Kolejowa, natomiast od południa sąsiaduje z Podgórzem. Od zachodniej strony granice wyznacza Stara Wieś.

Historia

W drugiej połowie XIV wieku, główny ośrodek Szydłowca, który wcześniej funkcjonował jako wieś służebna, zaczął borykać się z problemem przeludnienia. W odpowiedzi na te zmiany, powstała nowa osada targowa, otrzymująca nazwę Szydłowiec, natomiast pierwotne osiedle zyskało miano Starej Wsi. Wzdłuż południowej pierzei rynku nowo powstałej osady, zaczęły kwitnąć pierwsze zabudowania. Już pod koniec tegoż stulecia zbudowano w tej okolicy drewniany kościół św. Zygmunta, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1 stycznia 1401 roku, kiedy to został wymieniony jako siedziba parafii, która uzyskiwała majątek od właścicieli wsi.

Na mocy przywileju 8 lutego 1427 roku, Szydłowiec został oficjalnie lokowany jako miasto na prawie średzkim. Przemiany prawne z 1470 roku, wprowadzające prawo magdeburskie, umożliwiły dalszy rozwój miasta. W latach 1493–1509 trwały prace nad przebudową kościoła, który przyjął kamienną, gotycką formę. W 1508 roku miasto zyskało prawo do organizacji jarmarku piątkowego oraz kontroli wag handlowych. Być może w tym okresie pojawiła się miejska waga, umiejscowiona w drewnianej konstrukcji budynku, która jednak nie dotrwała do współczesnych czasów.

W 1512 roku Szydłowiec otrzymał zezwolenie na urządzenie jarmarku w czasie odpustu parafialnego, co przyczyniło się do wytyczenia Rynku Plebańskiego, znanego dzisiaj jako ulica Kielecka, w obrębie Plebańskiego Przedmieścia (obecnie znalazło się to w rejonie ul. Kościuszki oraz ul. Chopina). W 1527 roku zachodnia część miasta zyskała plac na szkołę elementarną, którą usytuowano przy ulicy Kościuszki 165. Kolejne przywileje z 1550 roku dotyczyły organizacji jarmarków oraz odpustów parafialnych, co znacząco wpłynęło na rozwój zabudowy Plebańskiego Przedmieścia.

W 1512 roku Mikołaj Szydłowiecki zyskał dla miasta prawo do monopolu składu na żelazo lewobrzeżnej części województwa sandomierskiego, co stworzyło możliwość dla założenia nowej osady z własnym rynkiem na północy miasta – Składowa (dzisiejszy plac Wolności). Do roku 1529 miasto przeszło znaczną rozbudowę, a Skałka uzyskała swój własny plac targowy, współczesny pl. Konopnickiej. Od tamtej pory w dokumentach radzieckich zaczęto konsekwentnie używać nazw Główne Miasto Szydłowiec z Rynkiem Wielkim oraz Skałka z Rynkiem Skałecznym, a także Składów z Rynkiem Składowym lub Słomianym.

W latach 1602–1629 na terenie Rynku Wielkiego odbywała się budowa ratusza, której finansowanie zapewnili mieszkańcy, którzy zebrali składki dobrowolne. Ten okres przyniósł intensywny rozwój handlu oraz rzemiosła, szczególnie w branży metalowej i obróbczej piaskowca, co w efekcie przyczyniło się do znacznego zwiększenia zamożności lokalnych mieszkańców. Zamożni patrycjusze XVII wieku budowali murowane z kamienia kamienice z bogato zdobionymi podcieniami, attykami i przyczółkami (przykład stanowi Kamienica Brzeskich, która nie przetrwała do dzisiejszych dni, zlokalizowana przy ul. Kilińskiego 15). Niestety, liczne kataklizmy, takie jak epidemie czy pożary, które miały miejsce między 1648 a 1702 rokiem, doprowadziły do stopniowej ruiny wielu budynków.

W 1819 roku Anna Jadwiga Sapieżyna podjęła inicjatywę w fundowaniu świeckiej szkoły elementarnej, której siedzibą był budynek znajdujący się w zachodniej pierzei Rynku Wielkiego (nr 5).

W 1920 roku zrealizowano projekt zagospodarowania skweru w południowej pierzei Rynku Wielkiego (ówczesnego placu Konstytucji 3 Maja), gdzie w następnym roku odsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki (uroczystość miała miejsce w 1923 roku). W latach 1929–1933, staraniem Towarzystwa „Dom Parafialny” w Szydłowcu, zbudowano Instytut Kultury Katolickiej mieszczący się przy ul. Zakościelnej 13. Ostatecznie, w 2008 roku utworzono skwer na terenach, gdzie niegdyś znajdował się Rynek Plebański, w miejscu zbiegu ulic Kieleckiej i Zakościelnej.

Zabytki

W Szydłowcu znajduje się wiele cennych zabytków, które przyciągają turystów i miłośników historii. Oto niektóre z nich:

Każdy z tych obiektów stanowi ważny element kulturowego dziedzictwa Szydłowca, zachowując pamięć o przeszłości oraz historii tego regionu.

Infrastruktura

Główne Miasto w Szydłowcu jest ważnym punktem na mapie usług publicznych, w którym znajdują się liczne urzędy oraz instytucje. Oto kilka kluczowych obiektów, które można tam znaleźć:

  • Miejska Informacja Turystyczna – pl. Rynek Wielki 5A,
  • Urząd Miejski – pl. Rynek Wielki 1,
  • Straż Miejska – ul. Kilińskiego 10,
  • Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej – ul. Kilińskiego 2,
  • Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana III Sobieskiego – ul. Folwarczna 4,
  • Przedszkole Katolickie – ul. Zakościelna 13,
  • urzad pocztowy Poczty Polskiej – ul. Kościuszki 181,
  • oddział rejonowy Orange Polska – ul. Radomska 7,
  • oddział Alior Bank – ul. Kilińskiego 3,
  • oddział Banku Spółdzielczego w Iłży – pl. Rynek Wielki 7,
  • Cech Rzemiosł Różnych – ul. 1 Maja 5,
  • kościół św. Zygmunta – ul. Kamienna 3,
  • dom parafialny – ul. Zakościelna 13,
  • dom zakonny ss. Michalitek – ul. Folwarczna 6.

Każda z tych instytucji pełni istotną rolę w życiu mieszkańców oraz odwiedzających Główne Miasto, zapewniając im dostęp do różnorodnych usług i informacji.

Ulice i place

W Szydłowcu znajduje się szereg istotnych ulic oraz placów, które pełnią ważną rolę w codziennym życiu mieszkańców. Oto lista niektórych z nich:

  • 1 Maja (dawn. Graniczna),
  • Folwarczna,
  • Kamienna (dawn. Kościelna),
  • Kąpielowa (dawn. Podzamecka – Józefa Piłsudskiego),
  • Kielecka (dawn. Rynek Plebański),
  • Kilińskiego, Jana (dawn. Pustka Katolicka – Brudna/Zgniła),
  • Kościuszki, Tadeusza: od skrzyżowania z ul. Folwarczną do skrzyżowania z ul. 1 Maja (dawn. Główna od południa do skrzyżowania z ul. Iłżecką, Kielecką i Zakościelną; dalej Kościuszkowska),
  • Kręta (dawn. Zapłotki),
  • Radomska: do skrzyżowania z ul. 1 Maja (dawn. Długa),
  • pl. Rynek Wielki (dawn. Rynek Katolicki – pl. Konstytucji 3 Maja – pl. Karola Świerczewskiego),
  • Rzeczna,
  • Zakościelna (dawn. Zatylna/Tylna),
  • Źródlana.

Przypisy

  1. Mikołaj FranciszekM.F. Wilk, Czesław Antecki (1880-1923): Szkic biograficzny, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne”, 10, 2021, s. 133.
  2. DanutaD. Słomińska-Paprocka, Powiat szydłowiecki w województwie mazowieckim, [Szydłowiec] - Kielce: Wyd. "Panzet", 2009, s. 41-42, ISBN 978-83-61240-20-4.
  3. DanutaD. Paprocka, Szydłowiec, Kraków: KAW, 1984, s. 13-14, ISBN 83-03-00055-1.
  4. a b KrzysztofK. Dumała, Studia z dziejów Szydłowca, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, 4, 1967, s. 188-190.
  5. MarekM. Przeniosło, Katolickie organizacje religijno-społeczne w parafii szydłowieckiej w latach 1918-1939, [w:] JacekJ. Wijaczka (red.), Z dziejów parafii szydłowieckiej: Materiały sesji popularnonaukowej 21 lutego 1998 roku, Szydłowiec: MLIM, 1998, s. 99, ISBN 83-904721-4-7.

Oceń: Główne Miasto (Szydłowiec)

★★★★★
Średnia ocena:4.71 Liczba ocen:7