Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu

Kościół ten posiada długą historię, jego dokument erekcyjny pochodzi z 1 stycznia 1401 roku, kiedy to został wzniesiony z fundacji Jakuba i Sławka Odrowążów. W początkowym etapie był to drewniany obiekt, zlokalizowany na terenie południowej pierzei rynku, która już nie istnieje.

W końcu XV wieku, Jakub Szydłowiecki rozpoczął budowę nowej, murowanej fary, która została zakończona przez jego brata Mikołaja Szydłowieckiego przed rokiem 1525. Mikołaj nie tylko ukończył budowę, ale również ufundował wiele elementów wyposażenia kościoła. Dodatkowo, zbudował kaplicę od południa, która miała status nekropolii rodowej, gdzie złożono prochy członków rodziny, w tym jego ojca Stanisława oraz brata Jakuba.

Podczas tego okresu, być może Mikołaj sprowadził znane elementy dekoracyjne z Mogiły, które były dziełem renomowanego Stanisława Samostrzelnika. W 1563 roku, kościół został zamknięty przez Mikołaja Radziwiłła Czarnego, który był zwolennikiem kalwinizmu, jednak katolikom przywrócił go prawdopodobnie w 1567 roku Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka.

Architektonicznie kościół jest orientowany, zbudowany z lokalnego piaskowca. Składa się z trzech przęseł prezbiterium oraz prostokątnej, znacznie wyższej i szerszej nawy. Od strony północnej przylega do niego dwuprzęsłowa zakrystia oraz skarbczyk. Z kolei nawa ma kaplicę Najświętszej Marii Panny od południa oraz kaplicę św. Stanisława i kruchtę od północy. Kruchta pochodząca z czasów przebudowy Radziwiłłowskiej znajduje się na osi kościoła, od zachodu.

Kościół zachwyca także swoim wnętrzem – cenne drzwi w portalu prowadzącym do zakrystii oraz piękne portale do zakrystii i krucht. Prezbiterium, z gwiaździstym sklepieniem, zostało zaprojektowane zgodnie z rysunkiem znajdującym się na północnej ścianie nawy. W prezbiterium znajdziemy płytę nagrobną Mikołaja Szydłowieckiego, która być może pochodzi z warsztatu Berrecciego, wykonana jest z czerwonego marmuru.

Nawa, w przeciwieństwie do prezbiterium, nie ma sklepienia, posada strop, który pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku, natomiast pierwotny strop znajdował się niżej. Na ścianach oraz stropie pierwotnym znajdują się polichromie autorstwa Stanisława Samostrzelnika. W kaplicy Najświętszej Marii Panny do zobaczenia są zwornik z herbem Odrowąż oraz cztery narożne wsporniki z herbami różnych rodów, a sama chrzcielnica kamienna, późnogotycka, została ufundowana przez Mikołaja Szydłowieckiego.

Niecodziennym znaleziskiem są także rysunki i napisy datowane na przełom XVI i XVII wieku, które ozdabiają kamienne ciosy prezbiterium i południowej ściany nawy. Rysunki przedstawiają budowle świeckie i kościelne, a wśród nich najciekawsze to rysunek budowli z chorągiewkami oraz rycerz w zbroi.

Obok kościoła znajduje się dzwonnica z XVI wieku oraz cmentarz, na którym możemy znaleźć m.in. głowę meduzy z XVII wieku w murze cmentarnym między płytami epitafijnymi. Miejscowe przysłowie głosi: W szydłowieckiej farze są złote ołtarze...