Kapliczki szydłowieckie

---

Miejsca pamięci

W Szydłowcu krzyże i kapliczki stanowią symbol pamięci o wydarzeniach historycznych, zwłaszcza wojennych. Często upamiętniają one tragiczne zdarzenia, związane z wojnami i powstaniami, które niosły ze sobą lęk przed zagładą, ale też nadzieję na odzyskanie niepodległości. Zachowane do dzisiaj kapliczki i krzyże, najczęściej słupowe, kryją w sobie duchowe dziedzictwo, obok którego nie można przejść obojętnie.

Na terenie Szydłowca wyróżnia się szczególnie kilka miejsc, które zasługują na uwagę:

• Góra Trzech Krzyży na Podgórzu – hałda z odpadów płyt piaskowca, która w swojej górnej części mierzy się z trzema drewnianymi krzyżami oraz kamienną figurą Matki Boskiej Bolesnej, symbolizującą górę Golgotę. To miejsce posiada także walor widokowy, z którego można dostrzegać malowniczą panoramę miasta. Powstanie krzyży wiąże się z epidemiami, które dotknęły Szydłowiec w XVII wieku.
• Kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej znajdująca się na Polankach – to otynkowana kapliczka z piaskowca, postawiona na początku XIX wieku, która znajduje się przy dawnym trakcie. Zwornikiem jest metalowy krzyż, a wewnątrz kapliczki odrestaurowany obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Jej historia sięga czasów, gdy Polacy walczący w armii Napoleona znaleźli tu miejsce spoczynku.
• Kapliczka powstańców listopadowych na Starej Wsi – wykonana z piaskowca w 1862 roku, stoi z kamiennym krzyżem przy ul. Narutowicza. Posiada płaskorzeźbę przedstawiającą anioła, a na cokole widnieje napis upamiętniający fundatorów. Kapliczka została wzniesiona z okazji rocznicy powstania, by uczcić jego uczestników.
• Kapliczka powstańców styczniowych na Podzamczu – również zbudowana z piaskowca w 1863 roku, ozdobiona kamiennym krzyżem. Znajduje się na skrzyżowaniu ulic Narutowicza i Sowińskiego. Wykazuje niezwykłe detale rzeźbiarskie, a jej powstanie związane jest z bitwą pod Szydłowcem.
• Kapliczka powstańców styczniowych na Wymysłowie – to kolejna zapierająca dech budowla, która została postawiona w 1863 roku. Znajduje się w niej płaskorzeźba anioła oraz napisy wskazujące na intencje fundatorów, którym bliskie było upamiętnienie wydarzeń powstańczych.
• Miejsce pamięci przy ulicy Tadeusza Kościuszki – punkt, gdzie jesienią 1944 roku rozstrzelano siedmiu członków Armii Krajowej. Miejsce to zdobi kamienny krzyż.
• Miejsce pamięci w lesie na Korzonku – tablica pamięci żołnierzy, którzy polegli w bitwie pod Huciskiem. Miejsce jest opisane jako uświęcone krwią 14 Polaków zamordowanych przez hitlerowców.
• Kapliczka dziękczynna na rogu ulic Kolejowej i Leśnej – wykonana z piaskowca, z napisem dziękczynnym, która symbolizuje wiary mieszkańców.
• Kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej na miejscu dawnego kościoła – ufundowana przez rodzinę Wojciechowskich w 1881 r. Miejsce to, na fundamentach spalonego kościoła, przypomina o dawnych tradycjach religijnych.
• Kapliczka Matki Boskiej na Książku Starym i Nowym – obie kapliczki wykonane z lastrico, z figurkami Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, które świadczą o duchowej żywotności społeczności.
  Znajdują się tam także kapliczki Matki Boskiej Fatimskiej na Osiedlu nad Zalewem, które stanowią wdzięczny hołd za wolność oraz wiele innych kapliczek szafkowych rozsianych po ulicach Szydłowca, które cieszą oko i duszę przechodniów.
• Na cmentarzu żydowskim można zobaczyć tablicę upamiętniającą losy Polaków i Żydów zamordowanych w czasie II wojny światowej, a także cmentarze żołnierzy z I i II wojny światowej oraz pomnik powstańców styczniowych.

Każde z tych miejsc nie tylko przypomina o historii, ale także stanowi wyraz współczesnej pamięci i wdzięczności społeczności lokalnych, które pielęgnują dziedzictwo przodków.

Krzyże

Na obszarze Szydłowca oraz jego okolicy można zauważyć wyłącznie krzyże łacińskie, które najczęściej są made of wood, a rzadziej z żelaznych rur lub kamienia. Niekiedy spotyka się na nich metalowy odlew postaci Chrystusa Ukrzyżowanego, a rzadziej pojawia się jakieś napisy oraz daty. W obrębie niektórych krzyży znajdują się również kapliczki szafkowe. Małe, pozbawione inskrypcji, drewniane lub żeliwne krzyżyki często umieszczane są na skrajach dróg, by oznaczyć miejsca tragicznych wypadków komunikacyjnych.

Dodatkowo, krzyże kamienne można znaleźć na licznych grobowcach na cmentarzu komunalnym, a także w miejscach związanych z egzekucjami z okresu II wojny światowej. Wiele z tych krzyży pełni rolę znaków upamiętniających, zachęcających do modlitwy za dusze zmarłych. Ustawiane na wylotach ulic, przy rogatkach miasta oraz na najwyższych wzniesieniach miały na celu ochronę przed złem, zabezpieczenie przed epidemiami i zapewnienie błogosławieństwa. Były także stawiane w celu upamiętnienia istotnych wydarzeń, misji lub jako wyraz wdzięczności za otrzymane łaski.

W Szydłowcu, krzyże przydrożne znajdują się m.in. przy ulicy Kolejowej oraz na skrzyżowaniach ulic Kamiennej, Podgórze i Folwarcznej, Tadeusza Kościuszki oraz Woli Korzeniowej, a także na Górze Trzech Krzyży oraz przed kościołem parafialnym. Wznoszone są również w Książku Majdowskim oraz w innych częściach miejscowości.

Na terenie Szydłowca oraz jego okolicy, w miejscu starych i zniszczonych przez czynniki atmosferyczne krzyży, regularnie ustawiane są nowe krzyże bądź kapliczki. Jeśli chodzi o najstarsze daty, które można odczytać na krzyżach, to zdeponowane są one z roku 1703 na krzyżu znajdującym się na Książku Majdowskim oraz z 1719 i 1984 przy krzyżu w pobliżu kamieniołomu Pikel na Korzonku. Wszystkie te krzyże zostały wzniesione w okresie wielkiej wojny północnej.

Krzyż na Książku Starym, który obecnie można zobaczyć, postawiono w miejscu dawnego, który zapewne powstał w XVIII wieku lub podczas powstania z 1863 roku. Obok tego krzyża znajdowała się płyta z piaskowca, upamiętniająca osoby, które zmarły w wyniku epidemii cholery.

Figury świętych

Na terenie Szydłowca znajduje się szereg interesujących kapliczek i figur świętych, z których każda ma swoją unikalną historię oraz znaczenie w lokalnej społeczności. Jedną z bardziej znanych jest figura Matki Boskiej Bolesnej, ulokowana przy ul. Różanej na Osiedlu Wschód. Ta barokowa kapliczka, postawiona w polu, ma swoje korzenie w czasach, gdy w tym miejscu znajdowały się miejskie rogatki. Na fundamencie, wspartym na czterech kamiennych słupkach, umieszczono w piaskowcu wyrzeźbioną postać Matki Bożej, która bosymi stopami depcze węża. Kolorowe farby zdobią jej szaty i twarz. Ciekawostką jest to, że figura została postawiona na mogiłach zmarłych w wyniku epidemii w 1703 roku, co wzbudza lęk wśród mieszkańców. Mówi się, iż w pobliżu tej kapliczki, 23 stycznia 1863 roku, grupa powstańców padła ofiarą ataku rosyjskiego wojska. Pochowani obok niej mężczyźni zostawili po sobie ślady w postaci rosyjskich orzełków, które odnajdują mieszkańcy podczas robót ziemnych.

Drugą istotną figurą w Szydłowcu jest Matka Boska Niepokalanie Poczęta, znajdująca się na Pradze. Powstała w 1947 roku z piaskowca i usytuowana jest w pobliżu dworca autobusowego, naprzeciw dworku Anteckich. Wznosi się nad nią daszek, zwieńczony krzyżem, podtrzymywany przez cztery kolumny. Na cokole widnieje granitowa tablica, która informuje, że fundatorem jest Kazimierz Antecki, dziękujący Najświętszej Maryi Pannie za bezpieczny powrót z wojny oraz obozu koncentracyjnego.

Kolejna figura to Matka Boska Niepokalanie Poczęta przy ul. T. Kościuszki. Wyrzeźbiona w piaskowcu, ukazuje Maryję trzymającą lilię, symbolizującą czystość. Znajduje się ona przy głównej ulicy, przed posesją nr 121, naprzeciw osiedla Powstańców. Na cokole umieszczono napis: „Przez święte i Niepokalane Poczęcie Twoje ratuj przezczysta Dziewico dzieci swoje 1912 r.”, a poniżej widnieje nazwisko fundatora, I. Kozińskiego.

Figura św. Barbary, znajdująca się na zbiegu ulic Polnej, Browarskiej i Słonecznej, to kolejny przykład barokowej kapliczki. Wyrzeźbiona w piaskowcu kobieta trzyma w ręku kielich, a na postumencie znajduje się napis zapowiadający jej renowację: „Pamięć R. P. 1708 ODNOWIONA R. P. 1994 MIESZKAŃCY POLNEJ I SŁONECZNEJ”. Tu także znajdują się szczątki małżeńskiej pary, która zmarła w epidemii w 1708 roku.

Figura św. Jana Nepomucena na cmentarzu parafialnym jest kolejnym interesującym miejscem. Umieszczona tu w pobliżu kamieniołomu „Podkowiński”, posiada historię sięgającą lat 1900 i 2009, kiedy to była restaurowana.

Warto również wspomnieć o figurze św. Jana Nepomucena przed kościołem farnym, powstałej w połowie XIX wieku, a ponownie odrestaurowanej w 1900 roku oraz w 2007 roku. Obecnie pomnik ten zdobi kościelne ogrodzenie pod żeliwnym neogotyckim daszkiem.

Tuż przed domem katechetycznym znajduje się figura św. Michała Archanioła, usytuowana na kamiennym cokole. Poświęcona w 2003 roku, stworzona została z włókna szklanego jako symbol ochrony dla mieszkańców, reprezentująca św. Michała z mieczem oraz wagą w rękach.

Ostatnią figurą, która zasługuje na uwagę, jest rzeźba św. Zygmunta Króla. Wykonana z drewna przez Antoniego Kamińskiego w 2005 roku, stanowi patrona tego miasta oraz kościoła i parafii. Te wszystkie kapliczki i figury świętych tworzą niepowtarzalny charakter Szydłowca, świadcząc o jego bogatej historii i lokalnych tradycjach.

---

Oceń: Kapliczki szydłowieckie

---